جرم استفاده از فیلتر شکن چیست؟

در ایران برخی از اپلیکیشن ها و سایت ها از دسترس خارج شده و کاربران نمی توانند از آنها استفاده کنند. به دلیل اینکه کسب و کار برخی از افراد در این اپلیکشن ها بوده و یا قصد استفاده از آموزش های موجود در یک سایت فیلتر شده را دارند مجبور هستند از اپلیکیشن هایی تحت عنوان فیلترشکن استفاده کنند. به وسیله این نرم افزار ها وارد سایت هایی که فیلتر هستند می شوند. فیلترینگ طبق قوانین کشور انجام می شود اما سوال اینجاست که آیا استفاده از فیلترشکن خلاف قانون است و جرائم استفاده از فیلتر شکن چیست؟ استفاده از آن چه طبعاتی دارد؟ و جرم استفاده از فیلترشکن چیست؟ با وب سایت جعفر صادق دادگر، بهترین وکیل ارومیه همراه باشید.

آیا استفاده از فیلترشکن هم اکنون جرم است؟

با قوانین کنونی استفاده از فیلترشکن جرم تلقی نشده و قانونگذار برای استفاده کنندگان از این فناوری ها قوانین خاصی را تعیین نکرده است. اما قوانین فضای مجازی درحال تغییر هستند و مجلس شورای اسلامی درصدد تصویب طرحی است که به موجب آن سخت گیری های بیشتری برای اپلیکشین ها و همچنین وبسایت ها انجام خواهد شد. حال نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی را به مجلس ارائه نمودند، تحت عنوان «طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان های اجتماعی». تا الان موضوع استفاده از فیلترشکن توسط قانونگذار جرم انگاری نشده بود اما با توجه به طرح جدید که به مجلس ارائه شده است، قرار است برای استفاده از فیلترشکن مجازاتی مانند حبس و یا جزای نقدی تعلق بگیرد. البته تاکنون در قانون چیزی در مورد جرم استفاده از فیلترشکن تصویب نشده است.

با تصویب طرح صیانت چه اتفاقی می افتد

به موجب این طرح کسانی که از فیلتر شکن استفاده کنند، به مجازاتی محکوم خواهند شد. علاوه بر این ورودی و خروجی پهنای باند کشور از دولت گرفته و به نیروهای مسلح سپرده می شود و یا این که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف می شود که پهنای باند افرادی را که از پیام رسان های خارجی استفاده می کنند را دوبرابر کسانی که از پیام رسان های داخلی استفاده می کنند حساب کند. پس فهمیدیم که در وضعیت فعلی استفاده از فیلترشکن با مجازات همراه نمی باشد. اما اگر طرح صیانت از فضای مجازی به تصویب برسد و شورای نگهبان نیز آن را تأیید نماید، این طرح به قانونی تبدیل شده و هر گونه استفاده از فیلترشکن جرم تلقی خواهد شد و هر کسی که جرم استفاده از فیلترشکن را انجام بدهد مجرم محسوب و مجازات می شود.

جرم استفاده از فیلترشکن 

طرح صیانت از فضای مجازی مجازاتی را  برای سازمان‌ها و حتی کاربرانی که از فیلترشکن استفاده کنند در نظر گرفته است. برای مثال هر شخص با استفاده از فیلترشکن در پیام‌ رسان های فیلتر شده فعالیت موثر داشته باشد، علاوه بر ضبط منافع و عواید مالی حاصله به مجازات تعزیری درجه 7 در صورت تکرار به مجازات تعزیزی درجه 6 محکوم خواهد شد. مجازات تعزیری درجه 6 شامل حبس بیشتر از شش ماه تا دو سال؛ جزای نقدی بیشتر از 2 میلیون تا 8 میلیون تومان، شلاق از سی و یک تا نود و نه ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی بیشتر از شش ماه تا پنج سال، انتشار حکم قطعی در رسانه‌ها. هر کسی هم که اقدام به تولید، تکثیر، توزیع، معامله نرم‌افزار فیلترشکن کند و امکان دسترسی به سایت ها و نرم افزارهای مسدود شده را فراهم کند، در واقع جرم استفاده از فیلترشکن را انجام داده و به حبس یا جزای نقدی درجه 6 محکوم خواهد شد.

جرم فروش فیلترشکن

پس از اینکه جرم استفاده از فیلترشکن را بررسی کردیم نوبت به جرم فروش آن می رسد.طبق تصمیمات جدید، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و قوه قضاییه کشور وظیفه دارند با کمک یکدیگر فروشندگان فیلترشکن را در سراسر کشور شناسایی و مجازات کنند. بدین ترتیب از این به بعد چه اشخاص حقیقی و چه اشخاص حقوقی مشمول مجازات ماده 753 قانون مجازات اسلامی می شوند. طبق این ماده هر شخصی که مرتکب تولید، انتشار، پخش، دردسترس قرار دادن و یا معامله نرم افزار های غیر قانونی شود، به حبس 91 روز تا یک سال و یا جزای نقدی 5 تا 20 میلیون ریال و یا هر دو مجازات تعیین شده محکوم می گردد. در مورد اشخاص حقوقی نیز علاوه بر مجازات های ذکر شده، شرکت تجاری و یا موسسه شخص متخلف نیز لغو امتیاز و تعطیل می شود.

شرایط قانونی استفاده از فیلترشکن

از سال ۹۲ به بعد بعضی از افراد با در نظر گرفتن شرایط خاص برای افراد و فعالانی که توجیه قانونی داشتند اعم از خبرنگاران، پژوهشگران، استادان دانشگاه، معلمان و… می توانند با استفاده از فیلتر شکن های قانونی به اپلیکیشن ها و سایت های غیرمجاز ورود پیدا کنند و فعالیت لازم خود را انجام بدهند. این طرح به تصویب رسیده و محدودیت افراد گوناگون در جامعه پا برجا می باشد. زیرا بعضی از افراد توانایی تجزیه و تحلیل محتوا های غیرمجاز و ندارند و یا به سن قانونی نرسیده اند و نمی توانند از اپلیکیشن ها و سایت های غیر مجاز استفاده کنند و این یک قاعده درست و مناسب برای جلوگیری از آسیب دیدن روح و روان مردم جامعه است. در ضمن فیلتر شکن های قانونی که مورد تایید دولت هستند فضایی را فراهم می کنند تا کاربران فضایی امن برای استفاده داشته باشند و بتوانند از حریم شخصی و اطلاعات بانکی خود محافظت کنند. شاید تنها عیب استفاده از فیلترشکن قانونی است که برای همه افراد جامعه قابل استفاده نیست. بنابراین جرم استفاده از فیلترشکن شامل تمام افراد نمی شود.

جرم استفاده از محتوای فیلتر شده

جرم استفاده از محتوای فیلتر شده با توجه به ماده 21 جرایم رایانه عبارت است از:

«ارائه ‎‌دهندگان خدمات دسترسی موظف‌اند طبق ضوابط فنی و فهرست مقرر از سوی کمیته تعیین مصادیق موضوع ماده ذیل محتوای مجرمانه اعم از محتوای ناشی از جرایم رایانه‌ای و محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای بکار می‌رود را پالایش کنند.
در صورتی که عمدا از پالایش محتوای مجرمانه خودداری کنند، منحل خواهند شد و چنانچه از روی بی‎احتیاطی و بی‎مبالاتی زمینه دسترسی به محتوای غیرقانونی را فراهم آورند، در مرتبه نخست به جزای نقدی از بیست تا یکصد میلیون ریال و در مرتبه دوم به جزای نقدی از یکصد میلیون تا یک میلیارد ریال و در مرتبه سوم به یک تا سه سال تعطیلی موقت محکوم خواهند شد.»

اما بر اساس ماده ۷۲۹ قانون جرایم رایانه‌ای «هر کس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

با توجه به دو ماده بالا استفاده و دسترسی غیرمجاز به محتوا های فیلتر شده مشمول پیگیری و مجازات می باشد، ولی به طور کلی بهره گیری از فیلتر شکن قابل شکایت نیست.

استفاده از فیلتر شکن امن

فیلتر شکن های امن توسط دولت فقط برای افراد محدودی قابل استفاده می باشند وجود دارند. این افراد عبارتند از اساتید، خبرنگاران، پژوهشگران، استادان دانشگاه و…  که می توانند فعالیت های خود را در اپلیکیشن ها و سایت های غیر مجاز با فیلتر شکن قانونی انجام بدهند. این طرح که به تصویب نیز رسیده برای افرادی نیز محدودیت دارد. برای افرادی که توانایی تشخیص محتواهای غیر مجاز را ندارند و افرادی که به سن قانونی نرسیده اند. افرادی که فیلترشکن های قانونی استفاده می کنند علاوه بر اینکه جرم استفاده از فیلترشکن را مرتکب نشده اند، حریم شخصی آن ها حفظ می شود و اطلاعات بانکی آن ها نیز امنیت خواهد داشت.

جمع بندی

البته لازم نیست از الان برای مجازات استفاده از فیلترشکن نگران باشید، بدلیل اینکه این طرح هنوز به تصویب نرسیده است. فعلا فقط فروشندگان فیلترشکن هایی که قانونی نیستند مجرم شناخته می شوند و وزارت ارتباطات و قوه قضاییه در تلاش هستند که تمام این فروشندگان را شناسایی و دستگیر کنند.