عقد هبه و شرایط ابطال آن

برای همه ما پیش آمده است که در موقعیت های مختلف به کسی هدیه ای بدهیم یا از کسی هدیه ای دریافت کنیم. با توجه به اینکه این عمل در زندگی روزانه مردم صورت می گیرد در قانون احکامی برای آن پیشبینی شده است. قانون گذار نام این عمل را هبه گذاشته است و شرایطی برای عقد هبه تعیین کرده است. با جعفر صادق دادگر، وکیل پایه یک دادگستری همراه باشید تا با هم به معرفی عقد هبه و شرایط ابطال آن بپردازیم.

عقد هبه چیست؟

هبه در معنای لغوی، به معنی ببخشیدن و صدقه دادن است. در علم حقوق به این عمل عقد هبه می گوند. عقد هبه یکی از موارد عقود معین است که در مواد 795 تا 807 قانون مدنی به شرایط آن پرداخته شده است.  پس در مفهوم حقوقی هبه عقدی است که یک نفر مالی را که در تملکش است مجانا به دیگری تملیک می کند.

عقد هبه مانند سایر قراردادها چند رکن دارد:

واهب: کسی که مال خود را بلاعوض هدیه می دهد.
متهب: کسی که هدیه و مال به مالکیت او درمی آید.
مال موهوبه: مالی که ارزشمند است و واهب آن را در اختیار متهب قرار می دهد.

واضح است که ارکان بالا همگی باید موجود باشند تا گفته شود عقد هبه منقعد شده است.

اقسام هبه

عقد هبه به دوسته کلی هبه معوض و غیرمعوض تقسیم می شود:

هبه معوض

قانون این اجازه را به واهب داده است که در مقابل مالی که هبه کرده است، متهب چیزی به او بدهد یا عمل مشروعی برای او انجام دهد. لزومی ندارد که متهب مالی را به واهب بدهد.

هبه غیر معوض

اصل هبه، غیر معوض بودن آن است به این معنی که واهب مال را بدون شرط و مجانی به تملک متهب درآورد.

قبض در هبه

متهب باید هبه را قبول کرده و به تملک خود در آورد و آن را قبض کند. این کار می تواند توسط خود شخص انجام گیرد یا توسط وکیل یا ولی متهب.
حال برای اینکه عقد هبه قانونی و صحیح باشد چه باید کرد؟!

اولین شرط هر عقدی این است که طرفین اهلیت داشته باشند پس:

• واهب باید اهلیت داشته باشد یعنی مجنون، صغیر یا سفیه نباشد.
• ورشکسته نباشد و مال وثیقه طلب خاصی نباشد.
• اگر متهب صغیر، مجنون یا سفیه باشد عقد هبه امکان پذیر است اما قبض توسط وکیل یا ولی صورت می پذیرد.
• متهب باید هبه را بپذیرد و مال موهوبه را قبض کند، این یکی از ارکان هبه است.
• اگر مال در تصرف متهب باشد نیاز نیست مجددا توسط متهب قبض شود.

شرایط ابطال عقد هبه

در صورت بروز شرایطی امکان ابطال هبه وجود دارد:

• قبل از قبض مال موهوبه توسط متهب، واهب فوت کند.
• هبه نامه جعلی باشد.
• اگر احراز شود واهب مالک مال موهوبه نبوده، هبه نامه ابطال می شود.
• اگر احراز شود که واهب در زمان عقد هبه مجنون یا سفیه بوده است.
• اگر اثبات شود هبه نامه صوری بوده است.

هبه نامه رسمی و عادی

اگر هبه نامه توسط خود شخص، در بنگاه معاملات یا توسط وکیل تنظیم شود هبه نامه عادی و غیر رسمی است. اما اگر توسط ثبت اسناد رسمی انجام شود هبه نامه رسمی خواهد بود. نکته قابل توجه این است که هبه نامه چه رسمی باشد و چه عادی از اعتبار یکسانی برخوردارند و معتبر هستند.

کلام آخر

بخشش در فرهنگ ما جایگاه خاصی دارد و عمل پسندیده ای است که می تواند باعث بهبود و تحول زندگی متهب (فردی که مال بخشیده را دریافت می کند) شود. پس بهتر است اگر مال با ارزشی مثل ملک را هبه می کنید با وکیل متخصصی مشورت کنید تا با تنظیم یک هبه نامه صحیح و کامل به شما در این مسیر کمک کند و متهب را در شرایط مناسبی قرار دهد. برای انجام این مشورت می توانید با جعفر صادق دادگر، بهترین وکیل ارومیه تماس بگیرید.